Beschrijving

Concert Margaretha Consort en Leeuwarder Madrigaal Koor 29 februari 2020

Grote of Jacobijner kerk in Leeuwarden

Schmücke dich

In hetzelfde jaar dat Bach de Johannespassion componeerde schreef hij voor de 20ste zondag na Trinitatis, toen 22 oktober 1724 de cantate Schmücke dich o liebe Seele. Het is een koraalcantate. Centraal staat het avondsmaalslied uit 1649 van Johann Franck en de melodie van Johann Crüger, die ook samen Jesu meine Freude schreven. De sopranen zingen in het openingskoor het eerste couplet van het koraal. In het derde deel wordt het tweede couplet solo gezongen door de sopraan met een snelle obligate baspartij voor de violoncello piccolo. Met het laatste couplet van het koraal wordt de cantate met koraalzang afgesloten. De cantate begint feestelijk in 12/8 maat als was het een dans. Hoe kan het ook anders met een test als ‘Tooi je feestelijk’. Dan volgt de tenor-aria met een obligate fluitpartij, al even vrolijk met een hupsakee ritme waarbij de nadruk op kee valt. Het ligt voor de hand gezien de consequente herhaling dat hier een vasthoudende hand op de deur klopt: Ermuntre dich, dein Heiland klopft. Bach is retorisch op dreef. Het openen van de deur van het hart gaat gepaard met een stijgende sequens van snelle tonen. Lust en vreugde gaan gepaard met een stijgende toonladder over twee octaven in de fluitpartij. Bach moet indertijd, gezien de virtuoze fluitpartij, over uitstekende fluitist beschikking hebben gehad. Zo’n fluitist hebben we ook de 29ste februari. De sopraanaria, ook al vrolijk, gaat over de Heer die de zon des levens is. Bach schetst prachtig die zonnestralen door afwisselend drie tonen in verschillende instrumentengroepen te laten spelen op momenten wanneer de rest van het orkest, dat overwegend massaal unisono speelt, zwijgt. Het avondmaal is bij Bach een groot feest dat je niet mag missen.

Dat geldt ook voor het concert van 29 februari (20.00 uur / Grote Kerk Leeuwarden)

 

Brich dem Hungrigen dein Brot

Leipzig 1726. Johann Sebastian Bach was koud drie jaar Thomascantor. Dat jaar schreef hij in ieder geval 16 cantates, het motet Fürchte dich nicht en de 6 partita’s voor klavier. In hetzelfde jaar schreef François Couperin zijn Nations de Apotheose de Corelli. Handel’s opera Alessandro ging in première en een onbekende Nederlands-Vlaamse kunstenaar schilderde en kraste een dronken boer in een kroeg.

Het krassen is een techniek van o.a. Rembrandt die met de achterkant van zijn penseel door de natte verflagen heen kraste en zo snel een beoogd effect kon bereiken wat anders veel tijdrovender geweest zou zijn.

Wanneer Bach zijn cantates moest schrijven deed hij dat in zijn schrijfkamer zodat hij ongestoord met als gezelschap, niet onbelangrijk, een kruikje brandewijn zijn werk kon doen. Uit dat zelfde jaar stamt Bach’s cantate Brich den Hungrigen dein Brot. Het is één van de mooiste cantates die Bach heeft geschreven. De cantate begint met een motet. Iedere zin uit de tekst krijgt zijn eigen muzikale vertaling. Bijzonder is dat het orkest niet ondersteunt of collaparte meespeelt maar zijn eigenwijze gang gaat. De verschillende instrumentengroepen wisselen elkaar tegen de maat in af met tekens twee achtsten in een driekwartsmaat. De bas, die op iedere tel een achtste speelt, houdt de boel bij elkaar. Het effect is dat de verschillende instrumenten elkaar telkens een stukje muziek doorgeven, een beeld wat we nog kennen van het lossen van vrachtwagens bij rampen e.d. Dat beeld zou prachtig passen bij het verhaal dat de cantate geschreven zou zijn voor een inzamelingsactie ten behoeven van uit het Katholieke Salzburg gevluchte protestanten die in 1732 in Leipzig waren beland. De tekst is ook bijzonder passend. Hoe mooi ook, in 1726 waren de protestanten nog in Salzburg. Het verhaal is inmiddels ontzenuwd, maar de cantate is en blijft nog een meesterwerk.